Greg Torode và Michael Martina/ Theo Reuter – Tension surge as China lands plane on disputed artificial island.
Hong Kong/Bắc Kinh ngày 05/01
Theo các quan chức ngoại giao và giới phân tích, lượt hạ cánh đầu tiên xuống đường băng mới xây dựng của Trung Quốc ở biển Đông cho thấy cơ sở hạ tầng của Bắc Kinh tại khu vực đang tranh chấp đã dần hoàn thiện theo kế hoạch và không thể tránh khỏi các chuyến bay quân sự theo sau đó.
Việc Trung Quốc tăng cường hiện diện tại vùng biển đang tranh chấp có thể tiến tới tuyên bố Khu vực nhận dạng phòng không của Bắc Kinh, làm gia tăng căng thẳng với các bên tuyên bố chủ quyền khác và với Hoa Kỳ tại khu vực nhạy cảm nhất trên thế giới này.
Hôm thứ bảy (ngày 02/1), Quan chức Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã xác nhận thử nghiệm một chuyến bay dân sự tại đảo nhân tạo xây dựng ở Trường Sa, đây là lần đầu tiên Bắc Kinh sử dụng đường băng trong khu vực.
Việt Nam đã lên tiếng phản đối chính thức còn Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Phillippines Charles Jose tuyên bố Manila sẽ có kế hoạch tương tự. Theo ông Jose: “Điều đáng lo ngại là Trung Quốc sẽ có thể chiếm quyền kiểm soát biển Đông và tác động đến quyền tự do hàng hải và hàng không”.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ tại Washington, John Kirby đã tuyên bố hoạt động của Trung Quốc “Làm gia tăng căng thẳng và đe dọa sự ổn định ở khu vực”. Thượng nghị sỹ John McCain, Chủ tịch Ủy ban quân vụ Thượng viên Mỹ, đã chỉ trích chính quyền Obama trì hoãn các hoạt động tuần tra vì tự do hàng hải trong khu vực 12 Hải lý của các đảo nhân tạo do Trung Quốc xây dựng.
Việc Trung Quốc hạ cánh máy bay không là điều bất ngờ khi nước này đã tiến hành xây dựng đường băng trên đảo nhân tạo hơn một năm trước.
Đường băng tại Bãi đá Chữ Thập dài 3.000 mét và là một trong ba đường băng do Trung Quốc xây dựng trên đảo nhân tạo từ bảy bãi đá ngầm và quặng san hô tại quần đảo Trường Sa. Đường băng đủ dài để tiếp nhận các máy bay đánh bom và phương tiện vận chuyển cũng như các chiến đấu cơ hiện đại nhất của Trung Quốc, cho phép có mặt sâu trong vùng trọng tâm của khu vực Đông Nam Á, điều cho đến nay quốc gia này chưa thực hiện được.
Quan chức Trung Quốc đã thường xuyên nhấn mạnh rằng các đảo mới xây dựng sẽ chủ yếu phục vụ mục đích dân sự như các hoạt động bảo vệ bờ biển và nghiên cứu nghề cá.
Phát ngôn viên Bộ ngoại giao Hoa Xuân Oánh tuyên bố hôm cuối tuần rằng chuyến bay thử nhằm mục đích kiểm tra tiêu chuyển hàng không của đường băng và “hoàn toàn nằm trong chủ quyền của Trung Quốc”.
Ông Leszek Buszynski, nghiên cứu viên khách mời tại Trung tâm nghiên cứu về Chiến lược và Quốc phòng Đại học Quốc gia Úc, cho biết: “Tuy vậy, các hoạt động hạ cánh máy bay quân sự giờ đây là “chẳng đặng đừng”. Khu vực nhận dạng phòng không sẽ sớm được triển khai trong tương lai gần khi Trung Quốc hoàn thiện năng lực trên không của mình. Bước tiếp theo, một khi họ đã thử nghiệm nhiều chuyến bay, sẽ là tiến hành hạ cánh máy bay quân sự SU 27 và SU 33, và có thể là họ lập bãi đáp thường trực ở đó”.
KHU VỰC NHẬN DIỆN PHÒNG KHÔNG TRÊN THỰC TẾ
Ian Storey, chuyên gia về biển Đông của Viện Yusof Ishak ở Singapore, cho rằng ông dự đoán căng thẳng sẽ trở nên trầm trọng khi Trung Quốc sử dụng cơ sở hạ tầng của mình để tăng cường sức mạnh hơn nữa tại biển Đông. Cho dù Trung Quốc tạm trì hoãn tuyên bố về vùng nhận diện phòng không, còn gọi là ADIZ, nhu cầu bảo vệ đường băng và các cơ sở hạ tầng khác của Bắc Kinh sẽ khiến họ triển khai ADIZ. Quan chức Hoa Kỳ và trong khu vực nhận định rằng các hoạt động đang được khẩn trương triển khai nhằm hoàn chỉnh hệ thống cảng, kho bãi và cơ sở lưu trú. Bãi đá Chữ Thập sẽ là nơi lắp đặt các hệ thống ra đa cảnh báo sớm và các thiết bị liên lạc quân sự.
Theo ông Storey, “Khi các thiết bị này đi vào hoạt động, các cảnh báo của Trung Quốc đối với các chuyến bay dân sự và quân sự sẽ trở thành thường lệ. Những diễn biến nói trên sẽ là tiền đề của ADIZ, dù không tuyên bố nhưng vận hành trên thực tế, sẽ khiến căng thẳng gia tăng”.
Vào cuối năm 2013, Trung Quốc đã khiến Mỹ, Nhật bày tỏ quan ngại khi tuyên bố vùng nhận diện phòng không tại biển Hoa Đông, bao trùm các đảo không người ở đang tranh chấp với Tokyo.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh tuyên bố hôm Thứ hai (04/01) rằng hiện chưa có kế hoạch lập vùng nhận diện phòng không ở biển Đông. Quyết định này sẽ dựa trên đánh giá về nhu cầu thực tế của Trung Quốc, và nói thêm rằng Bắc Kinh tôn trọng quyền tự do hàng hải và hàng không quốc tế của các nước.
Tuy nhiên, các quan chức quân sự trong khu vực cho biết máy bay của họ nhận được các cảnh báo tăng dần từ các trạm phát sóng của Trung Quốc, trong đó có cả từ các trạm trên bãi đá Chữ Thập.
Trung Quốc tuyên bố chủ quyền hầu hết ở biển Đông, vốn là khu vực lưu thông tàu thuyền thương mại trị giá đến 5.000 tỷ Đô la mỗi năm. Các nước Việt Nam, Malaysia, Brunei, Phillippines và Đài Loan cũng có tuyên bố trái ngược nhau.
Hoa Kỳ không tuyên bố chủ quyền ở biển Đông nhưng chỉ trích mạnh mẽ các hành vi lấn lướt của Trung Quốc và khẳng định sẽ bảo về quyền tự do hàng hải.
Thượng Nghị sỹ McCain nêu rằng, sau đợt tuần tra gần các đảo nhân tạo vào tháng Mười 2015, Hoa Kỳ đã không có các hành động tiếp theo, dẫn đến Trung Quốc tự do “theo đuổi tham vọng lãnh thổ” của mình trong khu vực. Một quan chức quốc phòng giấu tên của Hoa Kỳ cho biết: “Chính quyền Hoa Kỳ cam kết tiếp tục thực hiện các cuộc tuần tra “vì tự do hàng hải” gần các đảo đang tranh chấp, nhưng vẫn đang tranh luận về thời điểm tiếp theo”.
Dịch từ reuters
Xem bài gốc tại đây