Hội Thanh Niên Sinh Viên Việt Nam tại Hoa Kỳ phỏng vấn các dịch giả của cuốn sách “Tế Bào Gốc – Khám Phá Cùng Nhà Khoa Học”
- Các chị có thể chia sẻ cùng Hội thanh niên sinh viên Việt Nam tại Hoa Kỳ đôi nét về bản thân và công việc hiện tại được không ạ?
– Trong nhóm, Thư là người trẻ nhất, nhưng lại là người có thâm niên lâu nhất với tế bào gốc. Thư bắt đầu tham gia nghiên cứu khi trung tâm tế bào gốc ở Đại học KHTN thành phố HCM mới được thành lập. Khi được học bổng VEF (Vietnam Education Foundation fellowship) để theo đuổi chương trình tiến sĩ ở Đại học Pennsylvania, Hoa Kỳ, Thư tiếp tục theo đuổi hướng nghiên cứu này với giáo sư Jean Bennett. Nghiên cứu của Thư tập trung vào việc sử dụng tế bào gốc của bệnh nhân để biệt hoá thành các tế bào của võng mạc nhằm làm mô hình nghiên cứu các bệnh mù bẩm sinh.
– Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ, ngành Sinh học tế bào tại trường Y, Đại học Johns Hopkins năm 2015, Vy muốn đi tiếp con đường học thuật và nghiên cứu. Vì vậy, Vy đã tham gia vào nhóm nghiên cứu của giáo sư Maike Sander, tại Đại học California, San Diego với vai trò là một nghiên cứu sinh sau tiến sĩ (postdoc). Hiện tại, Vy đang sử dụng kết hợp tế bào gốc phôi cùng với công nghệ biến đổi di truyền CRISPR/Cas9 để tìm hiểu tác động của các yếu tố như di truyền và môi trường đối với sự phát triển của bệnh tiểu đường, để từ đó tìm ra phương cách chữa trị mới.
– Sau khi tốt nghiệp tiến sĩ tại Đại học Liege, Vương quốc Bỉ, Lan cùng chồng chuyển về công tác tại Đại học quốc tế Bilkent, thành phố Ankara, Thổ Nhĩ Kỳ. Ở đó, hai vợ chồng cùng hợp tác để vận hành một phòng thí nghiệm, nghiên cứu về các cơ chế phân tử trong tiểu môi trường của mô hình ung thư trực tràng và ung thư gan. Ngoài ra Lan có tham gia giảng dạy môn Di truyền học dành cho sinh viên đại học chuyên ngành sinh học phân tử và môn Giới Thiệu về Sinh Học Hiện đại cho sinh viên khác ngành.
- Với đặc thù công việc rất bận rộn và vị trí địa lý cách xa nhau, cơ duyên nào đã dẫn các chị đến với nhau và cùng thực hiện dự án chuyển ngữ cuốn sách “Stem Cells – An Insider’s Guide”, tên tiếng việt là “Tế Bào Gốc – Khám Phá Cùng Nhà Khoa Học”, của giáo sư Paul Knoepfler?
Câu chuyện bắt đầu khi Vy làm postdoc, Vy gần như nhảy hẳn sang một lĩnh vực hoàn toàn mới. Từ nghiên cứu về tuyến vú và ung thư vú ở bậc tiến sĩ, Vy chuyển sang làm về tế bào gốc và bệnh tiểu đường. Vì vậy, cùng với việc đọc các tạp chí chuyên ngành về tế bào gốc, Vy rất quan tâm đến lĩnh vực liệu pháp tế bào gốc đầy sôi động, vốn khá phổ biến và rất được quan tâm trên các phương tiện truyền thông đại chúng, ngay cả ở Việt Nam.
Trong khoảng 20 cuốn sách viết về tế bào gốc, Vy đã để ý đến cuốn “Stem cells: an insider’s guide” của TS Paul Knoepfler với lời giới thiệu và mục đích khá bao quát. Tiếp đó, trong một lần lang thang trên các trang blog của các nhà khoa học, Vy được biết đến blog của TS Knoepfler, câu chuyện sống sót sau ung thư của ông. Ấn tượng với niềm say mê khoa học và trách nhiệm với cộng đồng của một nhà khoa học của TS Paul Knoepfler đã làm Vy quyết định đọc cuốn sách của ông.
Thật sự, với một người làm về Sinh học tế bào, kiến thức của cuốn sách không mới, nhưng cách đặt vấn đề, các truyền tải thì rất sống động, cứ làm Vy tấm tắc cười hoài. Đến hơn nửa cuốn sách, thì Vy đã nghĩ: nếu có thể giới thiệu những kiến thức thú vị này đến mọi người xung quanh thì thật hay và hữu ích quá! Vậy là Vy đã đi tìm người cùng niềm yêu thích đó.
Ở bên kia đại dương, vợ chồng chị Lan cũng vô tình tìm đến với cuốn sách này và thấy rất thích cách dẫn dắt gần gũi với nhiều đối tượng độc giả.
Vy và chị Lan quen nhau khá lâu và thường hay trao đổi các thông tin về học thuật. Một lần, vô tình nói đến cuốn sách thì rất ngạc nhiên là cả hai đều đã đọc, khá yêu thích và đều nghĩ đến chuyện dịch thuật.
Mặc dù Thư biết đến cuốn sách trễ hơn, nhưng Thư đã đồng ý tham gia luôn việc dịch sách. Bởi Thư nhận thấy sự cần thiết của việc xuất bản một cuốn sách về Tế bào gốc cho những người không có chuyên môn có thể hiểu được dễ dàng.
Với những cảm nhận khá giống nhau đó, quyết định chuyển ngữ cuốn sách này của ba chị em khá nhanh chóng.
Dịch giả Châu Tiểu Lan
Dịch giả Dương Thị Thư
Dịch giả Nguyễn Ngọc Kim Vy
- Trên thế giới hiện có không ít tài liệu cũng như nghiên cứu về Tế bào gốc, lí do nào khiến các chị quyết định chọn cuốn “Stem Cells – An Insider’s Guide” của giáo sư Paul Knoepfler và đối tượng độc giả mà các chị muốn hướng tới khi cuốn sách được chuyển thể sang tiếng việt là ai?
Như đã nói ở trên, tụi mình thấy cuốn sách cung cấp cho người đọc có một cái nhìn toàn cảnh về tế bào gốc trong cả nghiên cứu và điều trị, cả tiềm năng lẫn rủi ro. Ở đó, tác giả trình bày vấn đề một cách khách quan, chân thực và khoa học nhất, không ủng hộ hay chống đối một cách thái quá. Tác giả cũng đưa ra quan điểm của mình nhưng không áp đặt.
Cuốn sách còn mạnh dạn đề cập đến những vấn đề khó nói như vai trò của cơ quan y tế trong việc quản lý, giám sát các liệu pháp tế bào gốc, quyền lợi của bệnh nhân, vai trò của bác sĩ, v.v…
Vì vậy, tụi mình nghĩ đối tượng hướng tới của cuốn sách này khá rộng. Trước tiên, các bệnh nhân và người thân của họ có thể tìm kiếm được nhiều thông tin có giá trị để hiểu rõ bản chất liệu pháp tế bào gốc là gì, có các thử nghiệm lâm sàng nào, tiềm năng và nguy cơ ra sao, quyền lợi của họ như thế nào, v.v… Cuốn sách còn đánh động đến những người đang cân nhắc muốn sử dụng liệu pháp tế bào gốc nhằm cải thiện chất lượng cuộc sống như thẩm mỹ, làm đẹp, … giúp họ nhận ra và hiểu rõ bản chất của những lời quảng cáo hoa mỹ ngoài kia.
Rộng hơn nữa, với những ai quan tâm đến cuộc sống và sức khoẻ của mình, cuốn sách sẽ cho họ những góc nhìn thú vị và gợi mở về bệnh, về hệ miễn dịch và đặc biệt là quá trình lão hoá.
Cuốn sách này thường được hiểu lầm là tài liệu dành riêng cho các bạn sinh viên. Mặc dù các bạn sinh viên vẫn nên đọc sách chuyên ngành trực tiếp bằng tiếng Anh, nhưng tụi mình nghĩ các bạn vẫn có thể tìm thấy nhiều điều gợi mở và thú vị về các chuyên ngành mới lạ như sinh học tế bào, di truyền học ngoại mã và sinh học phát triển.
- Để có thể dành nhiều thời gian và công sức như vậy cho việc dịch sách, chắn hẳn cần rất nhiều động lực, các chị có thể chia sẻ một chút về các nguồn động lực đó được không ạ?
Trong những năm qua, tụi mình và một số đồng nghiệp xung quanh cũng nhận được khá nhiều câu hỏi, thắc mắc của gia đình, bạn bè xung quanh về tế bào gốc. Thời gian gần đây, liệu pháp tế bào gốc trong chữa bệnh và thẩm mỹ phát triển khá rầm rộ ở Việt Nam. Vì vậy nhu cầu tìm hiểu về tế bào gốc ở Việt Nam là có thật và ngày càng tăng lên.
Trong khi đó, những thông tin về tế bào gốc bằng tiếng Việt còn khá chung chung và việc tiếp cận thông tin bằng tiếng Anh có thể gặp nhiều khó khăn, đặc biệt với các thuật ngữ khoa học. Vì vậy hiểu biết của người Việt mình về lĩnh vực này còn khá hạn chế và mơ hồ. Nhiều người nói về tế bào gốc và liệu pháp tế bào gốc mà thực sự không hiểu chúng là gì. Thật rất nguy hiểm, nếu họ không hiểu rõ mà vẫn dấn thân vào các trị liệu tốn tiền và nguy hiểm đến tính mạng.
Vì vậy mong muốn đem đến cho cộng đồng một nguồn kiến thức khoa học về tế bào gốc với cách trình bày gần gũi, dễ hiểu là động lực giúp cho cả nhóm hoàn thành công việc dịch thuật này.
- Trong quá trình dịch cuốn “Tế Bào Gốc – Khám Phá Cùng Nhà Khoa Học”, trở ngại được đánh giá là lớn nhất mà các chị gặp phải là gì và các chị đã vượt qua những trở ngại đó như thế nào?
Trong quá trình dịch, nhóm mình cũng gặp khá nhiều trở ngại trong vấn đề thuật ngữ và diễn đạt. Ví dụ như làm sao dịch cho suôn sẻ, nghe cho thuần Việt. May mắn là trong nhóm có chị Lan giỏi về ngôn ngữ và diễn đạt, nên qua bàn tay hiệu đính của chị, câu văn thường hay hơn bội phần.
Tuy vậy, khó khăn lớn nhất với cuốn sách này là việc phát hành và đưa sách đến với cộng đồng. Thói quen đọc sách khoa học trong cộng đồng người Việt mình không phổ biến. Tuy thời gian gần đây, số lượng và chất lượng các đầu sách khoa học có tăng lên một cách đáng mừng, nhưng vẫn còn khá hạn chế. Vì vậy, các nhà xuất bản cũng rất ngại ngùng khi làm việc với các đầu sách khoa học như thế này. Phải mất hơn nửa năm để nhóm có thể tìm và thuyết phục được nhà xuất bản Omega hợp tác để xuất bản cuốn sách.
Tiếp nữa là đưa được sách ra với công chúng, đặc biệt là những người bình thường, không có chuyên môn về Sinh – Y học. Để giúp họ bước qua bỡ ngỡ ban đầu, nhóm đã mời những người ngoài ngành đọc và viết lời nhận xét. Đặc biệt là cô Vũ Thị Phương Anh đã đọc và dành thời gian quý báu để bình luận về cuốn sách (http://tiasang.com.vn/-khoa-hoc-cong-nghe/Mot-chuyen-phieu-luu-ky-thu-12382). Hiện nay, nhóm vẫn còn đang nỗ lực rất nhiều trong việc đưa sách đến cho cộng đồng.
- Sau “Tế Bào Gốc – Khám Phá Cùng Nhà Khoa Học,” các chị có dự định sẽ tiếp tục chuyển ngữ tác phẩm khoa học nào nữa không?
Hiện tại nhóm tập trung phát triển fanpage của cuốn sách thành một môi trường để trao đổi, giao lưu về cuốn sách và về chủ đề tế bào gốc.
https://www.facebook.com/TeBaoGocKhamPhaCungNhaKhoaHoc
Nhóm có vài ý tưởng viết sách khoa học và vài cuốn sách muốn chuyển ngữ, nhưng quyết định có làm hay không thì tuỳ thuộc rất nhiều yếu tố: thời gian, sự tiếp nhận của độc giả, thị trường, v.v…
- Đối với những khán giả quan tâm thì có thể tìm hiểu thêm thông tin về sách và liên hệ mua sách ở đâu ạ?
Sách hiện có mặt tại tất cả các nhà sách lớn trong cả nước và đặc biệt là có thể đặt mua online từ các hệ thống như Tiki, Fahasa.
Với các bạn ở Mỹ, nhóm có người nhà sắp qua trong tháng 6, nên có thể đem theo một ít sách. Các bạn có thể đặt tại: https://goo.gl/forms/X4NRPO7aG2DSdUiH2.
Nhóm dịch giả phối hợp với NXB Omega tổ chức một cuộc thi nhỏ về viết review cho sách. Bạn đọc có thể tham gia góp ý, nhận xét vào giao lưu tai cuộc thi này, được tổ chức online trên trang facebook của cuốn sách.