Vào năm 1884, ông bà Leland Stanford đã thức trắng nhiều đêm bên giường bệnh của con trai bị bệnh thương hàn. Và chính vào buổi sáng mà đứa con trai thở hắt hơi cuối cùng, vì quá mệt mỏi ông bà đã thiếp đi. Khi người ta đánh thức họ thì đã quá muộn. Leland Stanford lặng lẽ quay lại nói với vợ:

“Từ nay tất cả trẻ em California sẽ là con cái của chúng ta.”

Ngay trong năm, ông bà Stanford đã tới thăm các trường đại học Mỹ có tên tuổi như Cornell, Yale, Harvard và học viện công nghệ Massachusetts để thảo luận việc hiến tặng đất để mở rộng các trường này. Tuy nhiên, sau cuộc thảo luận với chủ tịch đại học Harvard, ngài Eliot, ông bà Stanford đã quyết định tự xây dựng một trường đại học mới: Đại học Stanford. Sau đây là một giai thoại về việc ông bà đến trường Harvard.

Một cặp vợ chồng bước vào văn phòng chủ tịch trường đại học Harvard. Người phụ nữ mặc chiếc váy vải bông kẻ carô đã bạc màu, người chồng khoác lên người một bộ đồ vét vải bông thô nhưng đã cũ xơ xác. Thoáng nhìn qua bộ cánh tầm thường của hai vợ chồng nhà nọ, cô thư ký ngồi trước cửa văn phòng ông chủ tịch hiểu ngay rằng cặp vợ chồng quê mùa này hẳn lạc đường, họ chẳng có việc gì dính dáng đến trường Harvard trứ danh. Cô thư ký cau mày khi nghe người đàn ông nói:

“Chúng tôi muốn xin gặp ông chủ tịch.”

“Ông ta bận cả ngày”, cô thư ký đáp.

“Không sao, chúng tôi sẽ chờ”, người vợ trả lời.

Suốt mấy tiếng đồng hồ tiếp theo, ông chủ tịch ra vẻ mặt lạnh lùng của một nhân vật quan trọng, chủ tịch lơ đãng nghe người phụ nữ nói:

“Chúng tôi có một đứa con trai từng theo học một năm tại trường Harvard của ngài. Cháu yêu trường lắm và cảm thấy sung sướng vì đã được học ở đây. Nhưng chẳng may con tôi đã chết trong một tai nạn. Tôi và chồng tôi muốn xin ngài để chúng tôi làm một cái gì đó kỷ niệm cháu ngay trong khuôn viên trường…”

Ông chủ tịch vội ngắt lời người phụ nữ:

“Chúng tôi không thể dựng tượng cho tất cả những người đã từng học ở Harvard và đã chết. Nếu chúng tôi có làm thì chỗ đó phải là nghĩa địa.”

“Ồ không!”, người phụ nữ vội nói: “Chúng tôi không nói tới việc dựng tượng. Vợ chồng tôi muốn tặng cho trường Harvard một tòa nhà.”

Vị chủ tịch nọ nhìn chằm chằm vào bộ đồ kẻ carô bạc màu của người phụ nữ và buột miệng:

“Một tòa nhà! Thế bà có biết một tòa nhà trị giá bao nhiêu không? Chúng tôi phải bỏ ra bảy mươi triệu rưỡi đô-la mới dựng lên ngôi trường này đấy!”

Người phụ nữ với dáng vẻ nghèo nàn im lặng trong giây lát, rồi quay sang nhìn chồng:

“Để xây dựng một trường đại học chỉ cần bấy nhiêu thôi sao? Thế tại sao chúng ta không tự xây lấy một cái nhỉ?”

Người chồng gật đầu. Sau cuộc nói chuyện trên, cặp vợ chồng nọ tìm tới vùng Palo Alto (bang California), nơi họ bỏ tiền xây dựng nên một ngôi trường đại học mới mang tên họ – trường đại học tổng hợp Stanford. Người vợ mặc chiếc váy carô bạc màu cùng người chồng khoác bộ vải bông thô đã cũ xơ xác không ai khác chính là ông bà Jane và Leland Stanford, một trong 4 gia đình giàu nhất nước Mỹ thế kỷ 19.

Đại học Stanford được thành lập bởi Leland Stanford, trùm tư bản về đường xe lửa và Thống đốc California, và vợ ông, Jane Stanford. Trường được đặt theo tên người con duy nhất của hai vợ chồng, Leland Stanford, Jr., anh chết do bệnh thương hàn khi còn trẻ.

Nếu chỉ để thư giãn, bạn có thể dừng tại đây, nhưng nếu muốn biết sự thật, bạn có thể tham khảo phần ghi chú của người sưu tầm ở dưới.

Bình Minh (st)

Ghi chú của người sưu tầm:

Thực ra câu chuyện trên chỉ là một giai thoại không có thực. Trên trang web của Đại học Stanford đã giải thích cụ thể vấn đề này. Thực chất là ông bà Stanford có đến tham vấn Hiệu trưởng Eliot để xây dựng một trường đại học, một trường về kỹ thuật hay một viện bảo tàng. Eliot đã khuyên nên xây một trường đại học.

Ông bà Stanford còn đến các trường nổi tiếng khác để tham khảo gồm Cornell, MIT, và Johns Hopkins. Hơn thế, rất là khó tin việc Standford, ông trùm tư bản ngành đường sắt và cựu thống đốc Bang California lại phải chờ ở văn phòng của Hiệu trưởng trường Harvard.

Với giải thích của Stanford, Charles William Eliot đã đóng vai trò tích cực trong việc ra đời của Đại học Stanford theo nghĩa tích cực chứ không phải theo chiều ngược lại. Eliot là một trong những hiệu trưởng nổi tiếng nhất của Đại học Harvard và ông đã giữ cương vị này trong 40 năm (dài nhất lịch sử Harvard). Ông là người đã có công biến Harvard từ một trường tỉnh (Provincial College) thành một đại học nghiên cứu hàng đầu của Mỹ. Eliot cũng được xem là một trong những nhà giáo dục hàng đầu của Mỹ.

Nguyên bản phần giải thích của Đại học Stanford về việc ông bà Stanford đến Harvard tại:

http://www-sul.stanford.edu/depts/spc/uarch/faq.html

“A widely-circulated tale describes Leland and Jane Stanford’s supposed visit to Harvard University’s president, dressed in a suit of homespun cloth and a faded gingham dress. Harvard’s president, the story goes, rebuffed their offer of money for the University (to be given in memory of their son, Leland Jr.), and so the couple went west and founded Leland Stanford Junior University.

Leland Stanford Junior was just short of his 16th birthday when he died of typhoid fever in Florence, Italy on March 13, 1884. He had not spent a year at Harvard before his death, nor was he “accidentally killed.” Following Leland Junior’s death, Leland and Jane Stanford determined to found an institution in his name that would serve the “children of California.”

Detained on the East Coast following their return from Europe, the Stanfords visited a number of universities and consulted with the presidents of each. The account of their visit with Charles W. Eliot at Harvard is actually recounted by Eliot himself in a letter sent to David Starr Jordan (Stanford’s first president) in 1919. At the point the Stanfords met with Eliot they had not yet decided whether to establish a university, a technical school or a museum. Eliot recommended a university and told them the endowment should be $5 million. Accepted accounts indicate that Jane and Leland looked at each other and agreed they could manage that amount.

The thought of Leland and Jane Stanford, by this time quite wealthy, arriving at Harvard in a homespun threadbare suit and faded gingham dress is amusing, but highly inaccurate. It also is unlikely that Leland Stanford, a former governor of California and well-known railroad baron, and his wife Jane were knowingly kept waiting outside Eliot’s office. The Stanfords also visited Cornell, MIT, and Johns Hopkins.

Leland and Jane Stanford established two institutions in Leland Junior’s name – the University and the Museum, which was originally planned for San Francisco, but moved to adjoin the university.”

Thông tin về Eliot tại http://en.wikipedia.org/wiki/Charles_William_Eliot