Trần Ngọc Thịnh

LTS: Tôi viết hai bài này để chia sẻ kinh nghiệm của mình qua những lần tìm hiểu và nộp hồ sơ các học bổng chính phủ với nguồn cảm hứng xuất phát từ những email, những câu hỏi của các bạn trẻ quan tâm tới cơ hội du học gửi tới tôi thông qua trang blog về học bổng Fulbright (www.fulbrightvietnam.tk). Tôi cố gắng trả lời những câu hỏi phổ biến nhất mà tôi thường nhận được và chia sẻ những thông tin cần thiết. Với niềm tin rằng chia sẻ kinh nghiệm cũng là một cách giúp đỡ người khác một cách đơn giản và trong khả năng của mình, tôi rất hy vọng rằng bài viết này giúp ích được cho những ai quan tâm.

Học bổng chính phủ là gì?  

Ngay như tên gọi của học bổng đã gợi ý, học bổng chính phủ là những học bổng được tài trợ bởi ngân sách của các chính phủ nhằm hỗ trợ các bạn đáp ứng được điều kiện của học bổng để nhận được tài trợ đi du học. Học bổng chính phủ bao gồm: học bổng chính phủ nội địa và học bổng chính phủ nước ngoài.

Học bổng chính phủ nội địa là học bổng do chính phủ nước sở tại cung cấp cho công dân nước mình. Ở Việt Nam, học bổng chính phủ bao gồm học bổng 322, học bổng 911 (quản lý bởi Cục Đào Tạo Nước ngoài, Bộ Giáo Dục & Đào Tạo), học bổng 165 (Ban Tổ chức TƯ Đảng) và các loại học bổng của các tỉnh. Các học bổng này thường được cấp cho các cán bộ nhà nước, giảng viên đại học công lập và gần đây mở rộng cho cả sinh viên để du học ở nước ngoài.

Thứ hai, học bổng chính phủ nước ngoài là học bổng do các chính phủ nước ngoài cung cấp cho Việt Nam thông qua hợp tác song phương. Ở Việt nam, nổi tiếng nhất là các học bổng: Fulbright của Mỹ; Chevening của Anh; BTC của Bỉ; Eramus Mundus của Liên minh Châu Âu; ADS, Endeavour và ALA của Úc. Các học bổng này thường được quản lý bởi các Đại Sứ Quán các nước tại Việt Nam.

Như vậy, có thể thấy ngay là học bổng chính phủ thì xuất phát từ ngân sách chính phủ, trong khi đó học bổng của trường hay của các tổ chức khác thì có nguồn gốc từ tài trợ của các cá nhân giàu có, hay quỹ học bổng của trường, hay các tổ chức từ thiện, phi chính phủ…vv.

Một trong những đặc tính quan trọng nhất của học bổng chính phủ là sự giới hạn về địa lý đối với ứng viên dự tuyển, điều đó có nghĩa là học bổng chính phủ chỉ áp dụng cho một nhóm đối tượng ở một khu vực địa lý nhất định. Ví dụ học bổng Fulbright dành cho Việt nam thì chỉ công dân Việt nam mới được nộp hồ sơ.

Điều này quan trọng bởi như vậy nếu so với học bổng của các trường đại học thì phạm vi và tính cạnh tranh của nó sẽ rất khác. Ví dụ, nếu bạn nộp hồ sơ vào Harvard chẳng hạn, thì hồ sơ của bạn phải cạnh tranh với hàng vạn hồ sơ khác từ các nước khác nhau, trong khi đó nếu bạn nộp hồ sơ theo học bổng Chính phủ thì bạn sẽ chỉ phải cạnh tranh với các cá nhân ở Việt Nam mà thôi.

Nói như vậy không có nghĩa là học bổng chính phủ không cạnh tranh, bởi thực tế với số lượng có hạn thì học bổng chính phủ danh giá có sự canh tranh cũng rất cao.

Một sự khác biệt rất quan trọng nữa của học bổng chính phủ là những ràng buộc kèm theo, mà phổ biến nhất là điều kiện “học xong phải quay về nước”. Điều này rất quan trọng để bạn cân nhắc có nên nộp hồ sơ cho học bổng chính phủ không, bởi lẽ nếu ngành học của bạn cho bạn 1 cơ hội việc làm tại nước bạn theo học và bạn cũng mong muốn ở lại phát triển sự nghiệp ở đó thì việc lựa chọn học bổng chính phủ không phải là lựa chọn phù hợp với bạn.

Đối tượng của học bổng chính phủ?

Có rất nhiều bạn hỏi tôi là “Anh ơi, có phải học bổng XYZ chỉ dành cho người làm nhà nước không anh?”. Phần này của bài viết tôi cố gắng trả lời các câu hỏi về đối tượng của học bổng chính phủ. Với mỗi học bổng, họ đều có quy định rất rõ về đối tượng được nộp hồ sơ.

Đối với các học bổng của chính phủ Việt Nam, các đối tượng thường là công chức, viên chức nhà nước, giảng viên đại học. Tuy nhiên, đâu đó chúng ta cũng bắt gặp những trường hợp ngoại lệ được nhận các loại học bổng này. Điều này cũng lưu ý với các bạn trẻ là nếu bạn muốn có học bổng để thỏa mãn ước mơ du học của mình thì việc lựa chọn làm giảng viên đại học ở một trường công lập là một bước đầu tư chiến lược để hiện thực hóa ước mơ của mình. Đó là chấp nhận mức lương thấp khoảng 2-3 triệu VNĐ/tháng để dành học bổng 1000-2000USD/ tháng sau này.

Đối với các học bổng của chính phủ nước ngoài, mỗi loại cũng có những giới hạn hay đối tượng chuyên biệt nào đó với những tiêu chí cũng khác nhau. Có học bổng thì khuyến khích các đối tượng vùng sâu, vùng xa, có hoàn cảnh khó khăn, khuyết tật, như học bổng Ford trước đây chẳng hại; có học bổng thì ưu tiên cho khối Nhà nước như học bổng ADS của chính phủ Úc; có học bổng thì lại không ưu tiên đối tượng nào cả mà theo tiêu chí ai có khả năng nhất thì chọn.

Nếu bạn có một ước mơ cháy bỏng là đi du học mà điều kiện tài chính của gia đình bạn không có khả năng chi trả cho chi phí ăn học của bạn thì học bổng chính phủ là một lựa chọn phù hợp giúp bạn thực hiện ước mơ du học của mình.

Yêu cầu ứng tuyển có khó không?

Trong mắt nhiều người, học bổng chính phủ nghe chừng có vẻ phức tạp, và khó khăn, nhưng thực tế thì không hẳn như vậy. Các học bổng đều có quy định khá rõ về yêu cầu mà ứng viên phải đáp ứng khi nộp hồ sơ. Mỗi học bổng đều có những quy định khác nhau, nhưng tựu chung lại thì có mấy yêu cầu sau:

Bảng điểm: Một số học bổng yêu cầu phải có điểm tổng kết ở một mức nhất định, chỉ khi cao hơn mức đó bạn mới được nộp hồ sơ. Qua tìm hiểu, thì mình thấy rằng điểm tổng kết yêu cầu đa phần là phải cao hơn 7.0. Do vậy, nếu bạn có dự định xin học bổng chính phủ, hãy đầu tư cho việc học tập của bạn ngay từ bây giờ.

Bằng đại học: Đối với các học bổng yêu cầu đã tốt nghiệp đại học.

Giấy chứng nhận công việc: Nếu cần chứng minh bạn làm cho khối nhà nước hoặc những vùng có điều kiện bất lợi.

Số năm kinh nghiệm đi làm: Rất nhiều bạn hỏi cái này, như Fulbright thì tính số năm đi làm từ ngày trên bằng tốt nghiệp, chứ không phải là ngày bạn bắt đầu đi làm part-time. Do vậy các bạn phải kiểm tra kỹ càng xem mình có đủ điều kiện chưa. Nhiều bạn hỏi, có cần phải làm cùng một chỗ không hay nhảy việc có được tính không? Câu trả lời là bạn làm toàn thời gian là được, không nhất thiết phải làm một nơi.

Điểm tiếng anh: Hầu hết các học bổng đòi hỏi điểm tiếng anh đầu vào cho ứng viên. Bây giờ do IELTS và TOEFL đều được công nhận toàn cầu do vậy thi cái nào mà bạn cảm thấy mình thành thạo và tự tin nhất thì thi. Điểm số tối thiểu thông thường với TOEFL iBT phải là 70/120 và 6.0/9.0 cho IELTS.

Đây không phải là con số chính xác, mỗi học bổng có mức khác nhau, nhưng mình đưa ra con số này để các bạn làm mục tiêu mà phấn đấu trên mức này mới có cơ hội. Tiếng Anh luôn là một rào cản lớn cho các bạn khi nghĩ tới học bổng. Mình biết nhiều bạn giỏi chuyên môn, nhưng mà tiếng anh hơi í ẹ nên không dám nộp hồ sơ học bổng.

Do vậy, lời khuyên của mình là nếu bạn có ước mơ du học, hãy đầu tư học tiếng anh sớm nhất có thể. Hãy tạo ra cho mình một suy nghĩ thế này “Nếu bạn là một công dân trong một thế giới toàn cầu hóa, việc không biết tiếng anh có thể coi như là bạn đang mù chữ vậy”. Từ đó mà có động lực học tiếng anh.

Nhiều bạn hỏi học thế nào tốt? Câu hỏi này rất khó trả lời, nó phụ thuộc vào khả năng của mỗi người. Bản thân mình nghĩ rằng, học tiếng anh cần sự siêng năng, cần cù, chứ không yêu cầu bạn phải thông minh, lanh lợi.

Học tiếng anh hiệu quả không đồng nghĩa với việc bạn phải đến các trung tâm tiếng anh như IDP, British Council hay EQuest và nướng cả đống tiền vào đấy. Mình biết có nhiều bạn tự học mà kết quả cũng rất cao. Môi trường là cái rất quan trọng, nếu bạn làm ở tổ chức nước ngoài, hay bạn thường xuyên nghe BBC, CNN thì khả năng tiếng anh của bạn sẽ tăng lên mà nhiều khi bạn không nhận ra.

Khi nào nên tìm hiểu thông tin học bổng chính phủ?

Nếu bạn có một ước mơ du học thì chả bao giờ là quá sớm để tìm hiểu về học bổng chính phủ mà bạn muốn nhắm tới. Tôi đã bắt đầu đi tìm hiểu học bổng chính phủ từ năm tôi học năm 2 đại học. Mặc dù biết học bổng chính phủ khi đó chỉ dành cho những ai đã có 2 năm kinh nghiệm đi làm, nhưng tôi vẫn âm thầm đến dự các buổi giới thiệu thông tin về học bổng để thu thập thông tin cũng như kinh nghiệm. Sau đó là chuẩn bị cho mình về học lực và giấy tờ theo định hướng nhắm tới học bổng đó.

Cuối cùng thì giấc mơ của mình cũng thành hiện thực khi tôi được học bổng Fulbright năm 2009. Do vậy, lời khuyển của mình với các bạn quan tâm tới học bổng của chính phủ là hãy bắt đầu tìm hiểu ngay khi bạn có dự định đi du học. Sự tìm hiểu càng sớm, càng giúp bạn có sự chuẩn bị chu đáo và cẩn trọng nhất.

Khi mọi thứ đã sẵn sàng để bắt tay vào việc chuẩn bị hồ sơ, xin mời bạn tham khảo bài viết Học bổng chính phủ: Chuẩn bị hồ sơ.