Bài tham dự cuộc thi Hành trình nước Mỹ
Tác giả: Lê Nguyệt Minh
TS Lê Nguyệt Minh là học giả Jane Coffin Childs, hiện đang nghiên cứu về Sinh học ung thư ở Đại học Y Harvard. Chị cũng đang tổ chức dự án dịch sách Sinh học Phân Tử của Tế bào sang tiếng Việt.
—
Khi đọc bài viết xúc tích và đầy ấn tượng của bạn Vũ Nguyễn Minh Phương về mùi của nước Mỹ, tôi chợt nghĩ đến một thứ mùi rất gắn bó với cuộc đời du học của mình và có lẽ của rất nhiều bạn khác ở Mỹ: “mùi đồ cũ”. Mùi đồ cũ đúng như nghĩa đen của nó là mùi từ chủ nhân cũ của những đồ đạc, quần áo mà chúng ta mua lại, xin lại, nhặt lại hay được thừa hưởng từ bạn bè. Sinh viên chúng ta đi du học nay đây mai đó thì dùng đồ cũ là cách rất tốt để tiết kiệm chi phí sinh hoạt. Tất nhiên đồ cũ không sực nức mùi nhựa mới, da mới, gỗ mới hay vải mới và bóng bẩy, đẹp đẽ như đồ mới nhưng đa số vẫn thơm tho, sạch sẽ và lành lặn. Hàng Mỹ có chất lượng cao và rất bền nên có thể được chuyển từ chủ này sang chủ khác qua nhiều năm.
Người Mỹ có khẩu hiệu “Reduce, Reuse, Recycle” tức là “Giảm, Tái sử dụng, Tái chế” để bảo vệ môi trường. Ở Mỹ, việc trao đổi và mua bán đồ cũ cực kì phổ biến. Các cửa hàng online như eBay hay trang web bán đồ cũ như Craigslist lúc nào cũng bận rộn với rất nhiều hàng tái chế. Khu dân cư nào cũng có cửa hàng đồ cũ, trường đại học nào cũng có diễn đàn thanh lý đồ cũ, nhà nào cũng có recycle bin (thùng rác tái chế). Nhiều chương trình từ thiện thu hút ủng hộ quần áo và đồ đạc cũ từ khắp nơi rồi phân phát miễn phí cho người nghèo một cách minh bạch. Các gia đình ở Mỹ rất thích trao đổi quần áo và đồ chơi cho trẻ em. Mỗi mùa xuân và mùa thu, các thành phố lại có hội chợ hàng cũ cho trẻ em, thường được tổ chức trong các trung tâm văn hóa hay khách sạn rất lịch sự, nơi các gia đình mang đồ của con mình đến, tham gia xếp sắp, phân loại cẩn thận, và bán lại cho các gia đình khác với giá thấp. Mỗi hội chợ này thường thu hút hàng trăm người, rất tấp nập và vui vẻ. Các con đều rất vui sướng khi được bố mẹ mua đồ ở đây.
Với sinh viên du học, đồ cũ cũng là sự chia sẻ, yêu thương, đùm bọc của bạn bè và cộng đồng. Khi vợ chồng tôi mới chuyển đến Boston, bị sốc nặng vì tiền thuê nhà và gửi trẻ ở đây quá cao so với đồng lương thực tập sau tiến sĩ, chúng tôi phải tính toán từng đồng trong chi tiêu hàng ngày. Đầu tiên chúng tôi lang thang ở các cửa hàng lớn để tìm đồ hạ giá, hay mua đồ cũ trên eBay và Craigslist. Dần dần, chúng tôi có nhiều bạn mới, được mọi người giúp đỡ và cho đủ thứ. Các bạn đồng nghiệp cùng phòng thí nghiệm thương gia đình tôi khó khăn nên luôn quan tâm giúp đỡ. Tôi còn nhớ một tối mưa, anh bạn tên Nan, chuẩn bị chuyển xuống Texas làm giáo sư, dùng xe của mình chở bàn ghế, lò sửa, điều hòa và đủ thứ lặt vặt mấy chuyến liền sang nhà tôi, bảo là “vợ chồng em cứ lấy hết đi, dùng được gì thì dùng”. Một ngày mùa đông lạnh giá khác, thấy tôi liên tục nghỉ trông con ốm, chị quản lý phòng chở một xe đầy thức ăn, sách vở và đồ chơi cũ của con mình đến tận nhà tôi để cho cháu. Bố mẹ tôi xem cảnh nhà tôi qua Skype, trêu là “Nhà các con sao mà như cái bảo tàng”. Tôi bảo “Con ở thành phố cổ thì phải dùng đồ cổ chứ. Con tiết kiệm tiền để gửi về cho bố mẹ mà”. Tôi tự động viên là dù sao vợ chồng mình vẫn còn sướng hơn các cụ thời sơ tán. Sau này, chúng tôi quen nhiều gia đình khác cũng trong cảnh thiếu thốn như vậy mà thậm chí còn khó khăn hơn. Chúng tôi ra sức giúp đỡ nhau, nhất là trong cộng đồng người Việt Nam. Mỗi lần có một gia đình chuyển đi, chúng tôi lại được thừa hưởng thêm đồ đạc, buồn phải chia tay bạn mà vương vấn mãi với hơi ấm các bạn để lại trong nhà mình. Mùi đồ cũ là mùi kỉ niệm mà!
Thời trang đồ cũ: con gái tôi vui sướng diện quần áo cũ mà chúng tôi có được từ bạn bè và các chương trình trao đổi đồ trẻ em. Ảnh do Wai Leong Tam và Mynn Tan chụp.
Các khu tập thể của Harvard là thiên đường đồ cũ. Ngôi trường xinh đẹp và cổ kính này luôn thu hút nhân tài từ khắp nơi trên thế giới. Sinh viên tốt nghiệp Harvard thường tìm được việc rất tốt, vui sướng chuyển đi nơi khác mà vứt hết đồ đạc hoặc bán lại với giá rất rẻ. Trường rất khuyến khích sinh viên tái sử dụng và tái chế. Các kí túc xá của Harvard đều có khu thu thập đồ từ thiện hoặc tái chế (recycles) rất sạch sẽ. Tôi biết đến những chỗ này từ một gia đình bạn tốt sống ở tập thể Harvard trước khi nhà tôi chuyển vào. Chúng tôi cần gì anh chị ấy cũng tìm cách nhặt cho, toàn đồ còn mới và tốt. Sau khi vào sống ở một trong những khu tập thể này, chúng tôi lại đi nhặt đồ và phân phát cho bạn bè ở ngoài, nhất là các gia đình mới chuyển đến Boston hoặc mới sinh con. Lúc đầu tôi thấy hơi ngại ngần khi đi nhặt đồ recycles, sau đó thấy hàng xóm mình, cũng toàn các nghiên cứu sinh và tiến sĩ, nhặt đồ say sưa không kém thì lại thấy vui. Chúng tôi còn chia sẻ và trao đổi “chiến lợi phẩm” với nhau. Cuối năm học, khu tập thể tổ chức ngày trao đổi đồ cũ vui như hội. Đó là một ngày mùa xuân ở Peabody Terrace khi mà người lớn, trẻ con, người già, người trẻ, giáo sư, tiến sĩ, sinh viên đủ các màu da, quốc tịch xuống sân tập thể trao đổi đồ như trao đổi văn hóa, cùng hòa đồng trong không khí trong lành, cởi mở.
Ngày ủng hộ và trao đổi đồ cũ ở tập thể Peabody Terrace của Harvard mùa xuân 2013. Giáo sư Holge trực tiếp tổ chức và tham gia ngày hội (ảnh giữa). Ai mang đồ đến trao đổi cũng được ăn kem hoặc sữa chua miễn phí. Ảnh được tải từ Harvard Graduate Common Facebook pages.
Dùng đồ cũ làm cho mọi người trở nên khéo tay hơn. Đa số đồ cũ không có bảo hành, nếu hỏng thì người dùng phải tự sửa chữa. Giá nhân công ở Mỹ rất đắt nên mang đồ ra hàng sửa thì nhiều khi còn quá giá mua đồ mới. Chồng tôi vốn làm nghiên cứu sinh học nhưng lại rất mê máy móc. Anh thích đọc sách kĩ thuật và xem hướng dẫn trên youtube để sửa đủ thứ máy tính, máy giặt, ô tô. Cái ô tô đầu tiên của chúng tôi được sản xuất từ năm 1994, động cơ thì còn tốt nhưng các thứ lặt vặt như đèn, còi, đài, hộp số, bánh lái, điều hòa… thì thay nhau hỏng. Khi mua xe này từ một anh tiến sĩ khác với giá cực rẻ, chồng tôi mua thêm rất nhiều phụ tùng từ eBay, cuối tuần nào cũng lôi xe ra tự sửa một ít, dần dà cũng sửa được gần hết các bộ phận. Một anh bạn chúng tôi học trường kiến trúc thì rất giỏi sửa sang, lắp đặt đồ nội thất. Anh sưu tầm đủ thứ đồ gỗ cũ, tháo cái này, lắp vào cái kia, nội thất nhà anh nhìn rất đẹp và hài hòa. Các chị em Việt Nam thường giỏi khâu vá, sửa quần áo rất tài. Quả là qua cái thủa hàn vi này, chúng tôi đã học được rất nhiều kĩ năng sáng tạo và cách tổ chức cuộc sống gia đình.
Trao đổi và dùng đồ cũ là một nét đẹp trong văn hóa Mỹ và cũng là một kỷ niệm không thể nào quên của tôi trong những năm tháng sống tại vùng Đông Bắc đất nước này. Mùa đông ở đây với tôi thôi không còn lạnh lẽo vì căn nhà của chúng tôi luôn có sự ấm áp từ những vật dụng tuy cũ nhưng tràn đầy sự sẻ chia và đùm bọc của bạn bè từ khắp mọi miền trên thế giới…
Đúng là một trong những mùi đặc trưng đối với du học sinh ở Mỹ.
Rất thích bài này của chị Minh. Em còn nhớ các thể loại garage sale nữa cơ. Cũng nhớ luôn mấy lần đi “hôi của” đồ cũ từ nhà những người bạn, lấy từ cái chén (đẹp) về nhà dùng rất thích, vừa đẹp lại vừa ấm áp 🙂